Nieuwe inzending P-NUTS Awards 2015: 6de inzending P-NUTS Awards 2015: “Tilburgse Klimaataanpak 2013-2020″
Website: http://www.tilburg.nl/energie
Naam inzender: Pieter Biemans
Categorie: Mooiste Regionale Samenwerking Award, Mooiste Overheidsinitiatief Award

Beschrijving:

Tilburg vindt het belangrijk om in 2020 voor 30% klimaatneutraal te zijn, als tussenstap naar volledig klimaatneutraal en klimaatbestendig in 2045. Daarom zet Tilburg al jaren actief in op een slimme combinatie van energie besparen, duurzame energie opwekken en maatregelen om de gebouwde omgeving aan te passen aan de klimaatverandering.

Tilburg geeft prioriteit aan de sectoren die het meeste CO2 uitstoten. Dat zijn:
• gebouwde omgeving (18,6% bijdrage in 2010, streefcijfer is 223.000 ton CO2-reductie per jaar in 2020)
• verkeer & vervoer (6,4% bijdrage in 2010, streefcijfer is 74.000 ton CO2-reductie per jaar in 2020)
• bedrijven (5,2% bijdrage in 2010, streefcijfer is 61.500 ton CO2-reductie per jaar in 2020)

Daarnaast krijgt de gemeentelijke organisatie zelf prioriteit. Niet omdat de gemeente veel CO2 uitstoot (dat was 2% in 2010), wel vanwege de voorbeeldfunctie. Het doel is 24.000 ton CO2-reductie waarvan al 20.000 ton reductie is gerealiseerd doordat de gemeente is overgestapt op groene stroom en groen gas.

Context en/of korte geschiedenis:

De Tilburgse Klimaataanpak 2013-2020 is een overheidsinitiatief, waarbij de gemeente Tilburg nauw samenwerkt met overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers. Dat gebeurt via uitvoeringsorganisaties als het Klimaatbureau en de Midden Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij voor Energie en Duurzaamheid (MOED) en via Green Deals.

Naast de activiteiten op het gebied van mitigatie (reductie CO2) is er ook meer en meer aandacht voor de problematiek rondom ruimtelijke adaptatie. Kennis wordt opgebouwd, pilots starten en er wordt een plan van aanpak voorbereid.

Het Klimaatbureau Tilburg helpt groepen bewoners om samen energie te besparen en op te wekken in de eigen woonomgeving. Dat gebeurt onder andere via subsidies en via ondersteuning van energiecoöperaties in de wijken en dorpen. Eén van de subsidies is Samen Geeft Energie. Bedoeld voor groepen van minstens twintig huiseigenaren die hun woning energiezuiniger willen maken. Ook heeft Tilburg een duurzaamheidslening en komt er een subsidie om tien oudere woningen in één keer energieneutraal te maken (nul-op-de-meter). Daarnaast coördineert en faciliteert het Klimaatbureau namens de 9 gemeenten in de regio Midden Brabant de uitrol van de energetische aanpak van de particuliere woningen. Daarbij zet zij o.a. budget in dat beschikbaar is vanuit de VNG Ondersteuningsstructuur.

MOED staat voor de Midden Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij voor Energie en Duurzaamheid. MOED geeft samen met ondernemers, onderwijs en overheid invulling aan grootschalige (collectieve) duurzame energieopwekking en energiebesparing. Daarnaast ontwikkelt zij instrumenten om die doelstelling te halen. Zo start MOED een project om zogenaamde energie architecten op te leiden. Werkzoekenden vanuit het hogere segment in de bouw worden bijgeschoold en kunnen als energie architect aan de slag in de branche. Binnen het project werken onderwijs, bedrijven en de overheid samen.Daarnaast werkt MOED op dit moment intensief aan het realiseren van zeer grootschalige toepassing van PV-panelen op scholen, bedrijfsgebouwen en gemeentelijk vastgoed.

De Klimaataanpak 2013-2020 is het vervolg op het eerste Tilburgse Klimaatprogramma, met de looptijd 2009-2012. Dat bestond uit 38 projecten, onder de vlag van het Klimaatschap met acht allianties. Het netwerk dat Tilburg in deze periode heeft opgebouwd, is ook voor de Klimaataanpak 2013-2020 van wezenlijk belang. Maar een traditioneel projectenprogramma past niet meer. Projecten ontstaan steeds meer vanuit afspraken (Green Deals) met en tussen partijen op basis van een doelstelling op de korte termijn. Partijen spelen daarin een eigen rol. De gemeente Tilburg ziet zich verantwoordelijk voor de regie en treedt stimulerend, motiverend, organiserend en als dat nodig is initiërend op.

Voorbeelden van de Green Deals zijn opgenomen onder het kopje Energiebron en techniek.

Organisatievorm:

Het Klimaatbureau is onderdeel van de gemeente Tilburg.

Stichting MOED is een publiek/private onderneming (stichting) onder de paraplu van Midpoint Brabant.

Green Deals zijn schriftelijke overeenkomsten tussen de gemeente Tilburg en andere partners die duurzame maatregelen willen nemen.

Er is een groot lokaal netwerk opgebouwd van mensen en organisaties actief rondom het thema energie en klimaat.

Financiering:

De Tilburgse Klimaataanpak voor de periode 2013 tot en met 2015 kost ruim 1,5 miljoen euro. Daarvan gaat:
• 4 ton naar de Midden Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij voor Energie en Duurzaamheid (MOED)
• ruim 4 ton naar het Klimaatbureau
• 5 ton naar Green Deals
• een halve ton naar het klimaatnetwerk
• en een ruime ton naar projecten die doorlopen uit het klimaatprogramma 2009-2012.

Deze 1,5 miljoen wordt betaald door de gemeente Tilburg, waarbij de gemeente dankbaar gebruik maakt van 3,5 ton subsidie uit het Innovatieprogramma Klimaatneutrale Steden (IKS).

Voor de periode 2016-2018 is in het coalitieakkoord een bedrag voor klimaatbeleid gereserveerd van €2 miljoen. Dit is exclusief de bijdrage vanuit de gemeente Tilburg voor het realiseren van energiebesparing in koop en huurwoningen. In het Coalitieakkoord 2014-2018 staat: ” De groene stad heeft de toekomst. Woningen en wijken besparen niet alleen energie, maar wekken zelfs nieuwe energie op. Afval wordt niet langer beschouwd als waardeloos, maar gebruikt als grondstof. Voor we het weten verandert onze manier van verplaatsen door de opkomst van veel slimmere en duurzamere vormen van mobiliteit. Natuur, watermanagement en voedselproductie worden slim gecombineerd met ruimtelijke en economische opgaven. Daardoor wordt de stad mooier en gezonder en prettiger om te verblijven.”

Daarnaast denkt Tilburg, zoals eerder opgemerkt, actief mee met de andere acht gemeenten in Hart van Brabant. Dit wordt mede mogelijk gemaakt door het VNG Ondersteuningsprogramma rond het Energieakkoord.

Professionaliteit:

Bij MOED en gemeente Tilburg (o.a. het Klimaatbureau) werken betaalde medewerkers met jarenlange kennis en ervaring op het vlak van duurzame energie en klimaat.

Aantrekkingskracht:

De medewerkers van het Klimaatbureau en MOED steken veel energie in persoonlijke contacten met burgers en bedrijven, geregeld uitmondend in Green Deals. Onder andere via netwerkbijeenkomsten en bewonersavonden. Daarnaast zijn natuurlijk ook massamedia belangrijk om steeds meer mensen te interesseren. Denk aan nieuwsberichten, websites, bewonersbrieven, en de gemeentepagina in een Tilburgs huis-aan-huisblad.

Een greep uit de resultaten tot nu toe:
• in 2100 huurwoningen zijn minimaal 3 labelstappen gerealiseerd (of is label B bereikt).
• de eerste nul-op-de-meter huurwoning is gerealiseerd, en de gemeente is met tien particuliere huiseigenaren in overleg over nul-op-de-meter-renovaties.
• 14 bewonersinitiatieven met in totaal bijna 700 bewoners zijn actief bezig met energiebesparende maatregelen (bijna 500 maatwerkadviezen gegeven, in veel woningen energiebesparing gerealiseerd, 4000 zonnepanelen geplaatst bij 400 woningen).
• in Tilburg zijn 6 notarieel vastgelegde energiecoöperaties opgericht, om lokaal energie op te wekken en energie te besparen.
• met de besturen van 63 basisscholen is een green deal gesloten over energiebesparing en zijn energiescans uitgevoerd. Ook zijn beschikkingen afgegeven voor 28.000 m2 zonnepanelen, wat overeenkomt met een investering van een kleine 5 miljoen euro en een stroomproductie van 4 miljoen kWh en een CO2 reductie van 1.820 ton per jaar.
• in Tilburg zijn 35 laadpalen voor elektrische auto’s in het openbare gebied geplaatst, en is subsidie gegeven voor 100 laadpalen op eigen terrein. Met subsidie van de gemeente zijn 20 elektrische bestelauto’s voor bedrijven mogelijk gemaakt.
• in totaal telt Tilburg 44.000 lichtpunten voor openbare verlichting. Hiervan zijn er al 8.500 uitgevoerd met LED. Per jaar worden 1.750 lichtpunten omgezet naar LED.
• Tilburg gaat naar een CO2-neutraal lichtpunt, in een C2C proces. Voor masten in Tilburg geldt al een C2C regiem (masten worden gerecycled en hergebruikt). Voor armaturen is dat ook al grotendeels het geval. Voor de bekabeling en de aansluitblokken is er nog geen C2C regiem.
• De gemeente Tilburg koopt 100% groene elektriciteit en groen gas in.
• Er zijn concrete stappen gezet op weg naar aardwarmte, grootschalige PV op daken van bedrijfsgebouwen en windenergie.

Exploitatie:

De diverse maatregelen bevinden zich in verschillende fases. Bij sommige maatregelen wordt op dit moment vooral geïnvesteerd, bij andere worden al kosten en CO2 bespaard.

Regio:

De Tilburgse Klimaataanpak 2013-2020 richt zich op de stad Tilburg en de dorpen Udenhout en Berkel-Enschot. Maar ook werkt Tilburg steeds meer samen met de andere acht gemeenten in de regio Hart van Brabant.

Energiebron en techniek:

Tilburg gelooft in een combinatie van verschillende duurzame energiebronnen. Daarom wordt ingezet op windenergie, zon, biomassa en aardwarmte.

Hieronder een aantal concrete voorbeelden van Green Deals, concrete overeenkomsten tussen de gemeente Tilburg en één of meer andere partners die bereid zijn om duurzame maatregelen te treffen:
• Grootschalige duurzame energieproductie op De Spinder. Hierbij werkt de gemeente Tilburg samen met Afvalverwerker Attero, Waterschap De Dommel, en MOED. De inzet van biobrandstoffen, wind- en zonne-energie kan leiden tot de productie van groen gas, biogas, warmte en elektriciteit. Concreet wordt nu de realisatie van het windpark De Spinder (maximaal 5 molens) voorbereid. Belangrijk daarin is de participatie van bewoners in het park. Hiervoor hebben de Tilburgse energiecoöperaties zich verenigd in apart opgerichte coöperatie T-Wind. T-Wind werkt nu samen met de initiatiefnemers van het park aan het vorm geven van de burgerparticipatie.
• Zonnepanelen op bedrijfsdaken Fuji Film. Inwoners van de gemeente Tilburg kunnen daarin investeren. De producent van o.a. fotopapier en offsetplaten, heeft daarvoor een Green Deal gesloten met de gemeente Tilburg.
• MKB bespaart energie. Voor deze Green Deal geldt dat minimaal 20 bedrijven overgaan tot het daadwerkelijk implementeren van energie besparende maatregelen. Belangrijk aandachtpunt uit deze Green Deal is het verspreiden van kennis en goede voorbeelden met als doel meerdere ondernemers te bewegen vergelijkbare maatregelen te nemen.
• Stimulering Geothermie Brabant Breed. De bodem van Tilburg, Helmond en Breda blijkt geschikt voor winning van aardwarmte. De gemeenten gaan daarvoor samenwerken met de Provincie en Brabant Water. Ze willen marktpartijen ondersteunen en stimuleren om gebruik te maken van aardwarmte.
• In voorbereiding is ook een Green Deal voor de verduurzaming van het warmtenet (ongeveer 30.000 aansluitingen). Geheel volgens de ideeën over de nieuwe rol van de overheid wordt dit proces getrokken door een van de energiecoöperaties in de stad. De gemeente zit als een van de partijen aan tafel en faciliteert indien nodig. O.a. door de inzet via MOED.

Kennisdelen:

Tilburg stelt haar kennis en ervaring beschikbaar aan andere gemeenten in Hart van Brabant. Ook levert Tilburg een actieve bijdrage aan (landelijke) congressen en werkgroepen. De Tilburgse wethouder Berend de Vries is door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu benoemd tot Klimaatambassadeur. Bestuurlijke besluiten, documenten en evaluaties zijn openbaar toegankelijk via de website.

Overtuig de jury:

Gemeente Tilburg is al sinds 2009 zeer actief op het vlak van energie besparen, duurzame energie opwekken en klimaatadaptatie. Duurzaamheid staat centraal in het coalitieakkoord en de programmabegroting. Tilburg motiveert en faciliteert de gemeente burgers en bedrijven op een manier die past bij een moderne, participerende overheid. Tilburg behoort al jaren tot de koplopergemeenten in Nederland en is leidend in of betrokken bij vele regionale, provinciale en landelijke energie- en klimaatprojecten.