Nieuwe inzending P-NUTS Awards 2015: 44ste inzending P-NUTS Awards 2015: “Energieke bottomup in Lage Landen”
Website: http://www.asisearch.nl
Naam inzender: Anne Marieke Schwencke
Categorie: Mooiste Onderzoek Award

Beschrijving:

Beschrijving van de energietransitie van onderaf, anno 2012. Over vrolijke energieke burgers, zon – en windcoöperaties en nieuwe nuts.

Context en/of korte geschiedenis:

In 2012 begint het op te vallen dat er wel het een en ander aan de hand is in ons landje.

“Bewoners kopen collectief zonnepanelen in, boeren zetten panelen op hun schuren en ruilen stroom voor voedsel met hun stadse buren. WijWillen Zon van Urgenda laat zich overdonderen door een enorme respons en lokale energiecoöperaties schieten als paddenstoelen uit de grond: van Texel Energie, Blijstroom tot Grunneger Power. Ondertussen zien we ook stadslandbouwers, voedsel- en zorgcoöperaties ontstaan, stappen burgers over op ‘eerlijke banken’ en pleiten kritische economen voor een lokale veerkrachtige economie en complementaire munteenheden . Overal slaan zelfredzame kritische burgers de handen ineen en gaan vrolijk aan de slag met de herinrichting van het publieke domein. Power to the People en Power to the Pieper! [quote rapport p4]”

In 2012 is er eigenlijk nog geen vogelvlucht beschrijving van deze energiebeweging van onderaf. Ik vind het allemaal zo interessant wat ik op mijn eigen zoektocht tegenkom dat ik besluit het op papier te zetten. Hieruit ontstaat het rapport: De Energieke Bottomup in Lage Landen: de energiebeweging van onderaf, over vrolijke energieke burgers, zon en windcoöperaties en nieuwe nuts. In augustus 2012 publiceer ik het online en zet het uit in mijn eigen netwerken.
Het komt net op het moment dat de beweging bovengronds gaat. Het begint bij veel meer mensen op te vallen dat die energieke burgers van alles aan het reorganiseren zijn. Het FD, NRC en andere media besteden aandacht aan het rapportje. Leuk!

Organisatievorm:

Ik werk als zelfstandig onderzoeker onder de naam AS I-Search. In Leiden werk ik nauw samen met EnergiekLeiden. Onderzoeksprojecten doe ik vaak samen met anderen en in opdracht.

In 2013 heb ik in opdracht van NetbeheerNederland, samen met Maya van der Steenhoven en Arthur Wendel een verkenning gedaan naar de rol en betekenis van lokale energie-initiatieven en netbeheerders.

In 2014 werkte ik samen met het Planbureau voor de Leefomgeving aan de eerste beleidsstudie over energiecoöperaties: Energiecoöperaties: ambities, handelingsperspectief en interactie met gemeenten (maart 2014). Dat jaar doe ik ook onderzoek voor Stichting DOEN naar financieringsmogelijkheden voor startende ondernemingen in de energiesector.

Financiering:

Ik werk in opdracht. Daarnaast doe ik veel vrijwillig, in Leiden en landelijk.

Professionaliteit:

20 jaar expertise in energiesector.

Aantrekkingskracht:

Het rapport Energieke Bottomup in Lage Landen heeft een brede spinoff gehad. Het kwam op het juiste moment, net toen de beweging bovengronds of boven water kwam en meer mensen zich begonnen af te vragen wat er gaande was.

FD en NRC hebben in najaar 2012 mooie artikelen geschreven over de lokale beweging van onderaf en verwijzen daarbij naar de Energieke Bottomup. Opvallend veel studenten en onderzoeksinstellingen verwijzen er naar.

Het onderzoek is drie jaar oud maar onverminderd actueel (al zeg ik het zelf).

quote p.40 en 41: We zien een explosieve toename van Nieuwe Nuts, een heropleving van de windcoöperaties en een ware zonnekoorts over ons land trekken. We zien kritische en inventieve burgers met een sterke wens om het heft zelf in hand te nemen. Ze vinden creatieve wegen om de zaak in beweging te krijgen, vaak om trage gevestigde spelers heen. Vooralsnog zet het nog weinig ‘harde’ zoden aan de dijk, althans in termen van fysieke verduurzaming van de energievoorziening. De werkelijke waarde zit naar ons idee echter elders, namelijk in de verandermacht van deze collectieve beweging; de opwaartse druk. Er wordt hinderlijk geknaagd aan de fundamenten van de gevestigde marktpartijen in de energiesector.

Een deel van de bevolking toont zich overduidelijk bereid werk te maken van de transitie naar een duurzame energievoorziening. Ze zetten zich met veel eigen tijd en middelen in voor de publieke zaak. Het maatschappelijk middenveld verandert, nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan en er is sprake van krachtenbundeling. Een politieke vuist is zich aan het vormen om zelflevering mogelijk te maken. Dit dwingt nu al zichtbaar een reactie af: de politiek, overheden, bestuurders en energieproducenten, – leveranciers en netbeheerders reageren op de veranderende verhoudingen. “We polderen nog steeds, maar anders”, stelt Yvonne Zonderop van Polderen 3.0. “Met al die lokale en regionale initiatieven bouwt de nieuwe polder zich op. Niet meer top-down zoals vroeger, maar van onderop.”
….

Eén termiet zal een huis niet omver krijgen, een paar honderd (of duizend) lukt dat wel.

Waar de markten en overheden het laten afweten, treden burgers naar voren en nemen het heft in eigen handen. In die zin zijn ‘wij als collectief’ de onzichtbare hand waarvan verondersteld wordt dat deze alles als vanzelf in goede banen zou leiden: We are the Invisible Hand.

Die hand – ‘wij’ – zijn allang aan het werk. De transitie is in volle gang. We moeten het alleen willen zien, stelt Paul Hawken, een Amerikaanse sociaal wetenschapper die deze beweging al jaren volgt .

Exploitatie:

Dit rapport is op eigen initiatief en titel geschreven. Eigenlijk ook een soort bottomup onderzoeksinitiatief: heft in eigen hand.

Destijds deels ook geboren vanuit ergernis over gevestigde onderzoeksinstellingen die al jaren dezelfde onderzoeken doen en belangrijke trends en bewegingen over het hoofd lijken te zien. Vooral die rol van de burger in het energieverhaal bleef lange tijd volkomen buiten beeld.

Dat is inmiddels anders: onderzoekers kijken met grote interesse naar de beweging van onderaf. De burger komt er nog altijd niet heel prominent in naar voren.

Regio:

Nederland

Energiebron en techniek:

Alle technieken waar lokale energiegroepen mee bezig zijn.

Kennisdelen:

Online publicatie op eigen website, voor iedereen in te zien.
Altijd open voor een gesprek met studenten, actievelingen in het veld.

Overtuig de jury:

Tja… het rapport is oud maar zoals gezegd denk ik nog actueel. Ik vind het zelf best een mooi verhaal van een mooie maatschappelijke beweging.

Ik verbeeld me dat het een van de steentjes is geweest die heeft bijgedragen aan zichtbaarheid en erkenning van de beweging. Soms helpt het om met een onderzoek en analyse spotlights te zetten op een ontwikkeling. Ik heb graag impact met wat ik doe dus als het inderdaad iets heeft bijgedragen dan ben ik tevreden.