Nieuwe inzending P-NUTS Awards 2015: 27ste inzending P-NUTS Awards 2015: “Natuurlijk ventilatiesysteem brede school Het Dok”
Website: http://www.paulderuiter.nl/projectens/brede-school-het-dok/
Naam inzender: Architectenbureau Paul de Ruiter
Categorie: Mooiste Innovatie Award, Mooiste Coöperatie Award

Beschrijving:

Luchtkwaliteit is een fel onderbelicht aspect en is over het algemeen slecht in menige school. Scholen zijn te goed geïsoleerd vanwege het bouwbesluit en er is een te grote focus op energiezuinigheid, terwijl er wordt bezuinigd op een goede klimaatinstallatie. Dat moest beter. Daarom is naast het gebruik van natuurlijke materialen het bieden van goede luchtkwaliteit middels een uniek, innovatief en natuurlijk klimaatsysteem aan de gebruikers het voornaamste doel geweest van het ontwerp van brede school Het Dok. Zo is het idee van een houtconstructie als luchtkanaal ontstaan.

Dit duurzame klimaatsysteem is in samenwerking met ARUP ontworpen en maakt op energiezuinige wijze gebruik van frisse buitenlucht uit de bosrijke omgeving rondom. Er wordt niet met meer, maar juist met minder installaties een comfortabel klimaat gerealiseerd. Natuurlijke ventilatie via de gevel voert verse lucht aan en stroomt door het gebouw via akoestische roosters naar een centraal trappenhuis, waar het wordt afgevoerd. Er zijn geen ventilatiekanalen nodig, hetgeen energie en materiaal bespaart. De lucht wordt toegevoerd via winddruk geregelde ventilatieroosters. De constructie in het gebouw wordt uitgevoerd in hout, hierdoor krijgt het gebouw ook binnen een natuurlijke uitstraling. Bovendien kan door de slimme integratie van constructie en installaties veel vrije hoogte worden gewonnen.

Context en/of korte geschiedenis:

De opdracht om een brede school te ontwerpen was het gezamenlijk initiatief van de school ABS Nieuw-Rhijngeest, kinderopvang SKO en de gemeente Oegstgeest. Het schoolbestuur van BS Het Dok vond duurzaamheid vanuit het perspectief van gezondheid een belangrijk thema voor de school. Ze hebben daarom gezocht naar een architectenbureau dat in staat is om buiten de gebaande paden te stappen en tot innovatieve en slimme ontwerpoplossingen te komen om een zo duurzaam mogelijk gebouw te realiseren. Na een intensieve aanbestedingsprocedure kwam Architectenbureau Paul de Ruiter als beste naar voren met hoge scores op het gebied van duurzaamheid, samenwerken, multifunctionele inrichting en architectuur. Architectenbureau Paul de Ruiter heeft het thema duurzaamheid vanuit een gezondheidsperspectief vertaald naar het uitgangspunt ‘frisse lucht’. Het schoolgebouw moest zoveel mogelijk natuurlijk geventileerd kunnen worden, op een energiezuinige manier. Samen met het schoolbestuur en ARUP is vanuit dit uitgangspunt het innovatieve en duurzame klimaatconcept uitgewerkt. Dit klimaatsysteem vormt de basis voor de structuur van het gebouw.

Organisatievorm:

Brede school Het Dok is een gezamenlijk initiatief van de school ABS Nieuw-Rhijngeest, het bedrijf Stichting Kinderopvang Oegstgeest (SKO) en Gemeente Oegstgeest. De organisatiestructuur is dan ook coöperatief. Het nieuwe gebouw huisvest een basisschool, een kinderopvang, een buitenschoolse opvang, een peuterspeelzaal, een muziekschool, een sportzaal, een multifunctionele ruimte en expositieruimten. De expositieruimten worden door de gemeente gefinancierd en verhuurd als onderdeel van het buurtprogramma. Het gebouw functioneert zodoende naast de functie van onderwijsgebouw vooral ook als ontmoetingsplek voor de buurt.

Financiering:

De Gemeente Oegstgeest stelt bij nieuwbouw of uitbreiding van scholen extra, maar beperkt budget beschikbaar voor het toepassen van maatregelen voor energiebesparing en verduurzaming. Zo ook voor brede school het Dok. Met dit geld is het klimaatsysteem gefinancierd.

Professionaliteit:

Brede school Het Dok heeft betaalde werknemers, waaronder docenten en pedagogisch medewerkers. Voor alle gebruikers van de brede school levert het klimaatsysteem op een andere manier energie dan gangbaar is. De frisse school levert de gebruikers energie in de vorm van productiviteit en gezondheid. Ondanks dat het gebouw zelf geen letterlijke energie produceert, zorgt het klimaatconcept ervoor dat er nauwelijks energie geleverd hoeft te worden.

Naast het klimaatconcept is ook rekening gehouden met geluidsbelasting bij de implementatie van de ventilatieroosters. Er is gekozen voor geluiddempende roosters (dempingswaarde tot 37 dB in open stand) die verse lucht aanvoeren via de gevel en deze door laten stromen naar een centraal trappenhuis, waar het wordt afgevoerd. De gelijke verspreiding van de lucht wordt gegarandeerd dankzij het gebruik van een geperforeerde, akoestische dempende plafondkoof. Er is dus geen geluidsoverlast van loeiende aircosystemen waardoor energie wordt uitgespaard en er meer rust op de werkvloer is.

Aantrekkingskracht:

Het initiatief biedt een duurzaam alternatief voor het natuurlijk ventileren van schoolgebouwen. Ons doel is om dit systeem vaker toe te passen ofwel om het functioneren van bestaande systemen te bevragen. We publiceren hiermee geregeld in vakbladen en gebruiken het voor presentaties en gastlezingen op hoge scholen en universiteiten.

Exploitatie:

Het implementeren van het klimaatsysteem heeft gezorgd voor meerkosten van circa €160.000,-. De Gemeente Oegstgeest heeft deze meerkosten gefinancierd. Dit is het budget dat de gemeente investeert in maatregelen voor energiebesparing en verduurzaming in scholen. De opbrengst is een natuurlijk geventileerde, frisse school. Deze opbrengst is niet in geld of kWh uit te drukken.

Regio:

Momenteel wordt enkel Het Dok in Oegstgeest met het innovatieve klimaatsysteem bediend. Het duurzame concept is toepasbaar op allerlei typen gebouwen overal in Nederland. Zeker nu het klimaatsysteem in Het Dok een half jaar na oplevering erg doeltreffend is bevonden.

Energiebron en techniek:

Het uitgangspunt van het klimaatsysteem is passieve, natuurlijke ventilatie vergelijkbaar met een groot venster dat open staat. Daarbij bewegen grote luchthoeveelheden zich langzaam door de ruimte. Echter, gezien het wisselvallige klimaat in Nederland en het feit dat het in Oegstgeest vanwege de ligging dicht bij de zee veel waait, is dat gedurende een groot deel van het jaar geen optie. Om deze situatie toch zoveel mogelijk te benaderen hebben we rondom in de glazen gevel ventilatieroosters geplaatst met vlak daarachter een verwarmingselement. Deze ventilatieroosters zijn aangesloten op de houten structuur van de school. De ruimte tussen twee secundaire houten liggers functioneert als luchtkanaal. Het kanaal is aan de onderzijde (plafond) geperforeerd waardoor lucht gelijkmatig de ruimtes in kan vallen. Lucht stroomt dus heel langzaam via het rooster, dat achter de glazen gevel is geplaatst, langs het verwarmingselement. Deze verwarmt of koelt de lucht en stroomt zo het gebouw in. In het gebouw zijn de kanalen om en om voorzien van dit systeem dat uit eenvoudige standaard bouwcomponenten bestaat. Hierdoor is het betaalbaar, in de toekomst makkelijk in onderhoud en op onderdelen te vervangen.

De gevel aan de buitenzijde bestaat uit een glazen windscherm in drie tinten groen. De verticale stroken tussen de panelen liggen in lijn met de houten constructie en zijn geheel voorzien van een perforatie om de lucht door te kunnen laten. Verder is het glazen scherm rondom vrij gehouden van de achterconstructie zodat lucht vrij naar de roosters kan stromen. Het doel van de het glazen windscherm is om harde wind tegen te houden, en tegelijkertijd om zoveel mogelijk lucht op een gecontroleerde wijze door de roosters te laten stromen.

Kennisdelen:

Onze kennis van natuurlijke ventilatie in allerlei typen gebouwen wordt verspreid via onze website, vakbladen en -pers, awards, en lezingen op scholen en universiteiten.

Overtuig de jury:

Het innovatieve en energiebesparende klimaatsysteem van brede school Het Dok moet de P-NUTS Award 2015 winnen omdat dit initiatief laat zien dat duurzaamheid niet alleen te maken heeft met techniek, CO2-uitstoot en energie besparen. Dit klimaatsysteem laat zien dat duurzaamheid ook gaat over het verbeteren van slechte luchtkwaliteit in scholen waarbij een gezond werk- en leefklimaat gerealiseerd kan worden. De gebruiker staat in ons ontwerp altijd voorop. Duurzaamheid gaat over het investeren in de toekomst, en waarin kun je dan beter investeren dan in kinderen.