Nieuwe inzending P-NUTS Awards 2015: 63ste inzending P-NUTS Awards 2015: “Besmettelijke BUURTkracht 2.0″
Website: http://www.slimwonengaasperdam.nlenhttp://www.inclusivescience.org
Naam inzender: Anne Stijkel, PhD en Frank Boon, MSc
Categorie: Mooiste Onderzoek Award

Beschrijving:

Net als een virus gaan goede ideeën, ervaringen, kennis en gedrag over van mens op mens. Uit persoonlijke ervaring bleek dat duurzaam DOEN – zoals energie besparing of opwekken – ook een besmettelijke werking heeft. Middels het doe- en leerproject ‘Besmettelijke Buurtkracht 2.0’ (van 1 oktober 2014 tot 1 april 2015) oefenen en testen we – al doende – hoe duurzaam besmetten in de praktijk (verder) gaat, als je niet alleen elkaar, maar ook nog eens met de volgende ‘schil’ (de buren van de buren) contact maakt over huis, tuin en keuken onderwerpen, met een niet belerende, eerder enthousiasmerende duurzaamheidsbril op.

Context en/of korte geschiedenis:

Al in 2011 is Anne in haar buurt – de Maldenhof in Amsterdam Zuidoost – gestart met Besmettelijke Buurtkracht (1.0). Anne was namelijk de eerste in haar straat die sinds 2003 zonnepanelen had. Dit trok jarenlang niet de aandacht van andere bewoners uit de straat. Anne nodigde ze uit op de koffie. Omdat het de buurvrouw is die uit eigen ervaring vertelt over haar zonnepanelen en daar zelf geen direct belang bij heeft, waren verschillende buren overtuigd van het voordeel van zonnepanelen en zo lagen er in korte tijd meerdere zonnesystemen in de straat. Hetzelfde trucje voltrok zich kort daarna met vloer isolatie, waar buren eerst over de vloer kwamen om zelf het verbeterde comfort en lagere stooklasten te ervaren om vervolgens zelf, zonder hulp van Anne, collectief vloerisolatie te gaan inkopen. Een feestje waard, op 21 maart 2012, met de koffiekar en een mooie taart van Wij krijgen Kippen.

In de herfst van 2014 werd op dit buurtinitiatief voortgebouwd binnen het project Slim Wonen Gaasperdam. We gaan SAMEN als partners doen en leren!

Zie het filmpje https://youtu.be/TeOCAb8Rro4

Dit maal wordt niet alleen gekeken naar energie en de woning, maar ook naar een duurzame woonomgeving, waarin ook zaken als afval, mobiliteit, voedsel en water een rol spelen.

Binnen dit participatieve en cocreatieve gekantelde proces van bewoners en partners wordt in de praktijk onderzocht of en zo ja hoe, duurzame besmetting plaats vindt. Het startpunt was door 7 directe buren en vrienden uit de wijk uit te nodigen en in gesprek te gaan over wat zij hebben met duurzaamheid en al doen op dit gebied. De volgende stap was dat deze 7 buren weer met 7 eigen buurtgenoten in gesprek gaan via een buurtkamer bijeenkomst, waarna de buren van de buren dat ook weer gaan doen. Op deze manier komt binnen een paar stappen een groot deel van Gaasperdam op een of meerdere informele gelegenheden in gesprek over duurzaamheid in hun wijk. Op 21 maart 2015, exact 3 jaar na Besmettelijke BUURTkracht 1.0, vieren we ‘de Oogst van Besmettelijke BUURTkracht 2.0’, op de SLIMME markt. We zijn benieuwd…!
Zie hiervoor http://www.slimwonengaasperdam.nl

Organisatievorm:

Besmettelijke BUURTkracht 2.0 is een doe- en leer project dat onder de vleugels van Stichting Triple I-S wordt uitgevoerd. Triple I-S is een ideële stichting, opgericht in 2006, en uit wiens koker ook eerdere vernieuwende duurzaamheidsconcepten als pilotprojecten BOERzoektBUUR, BEDRIJFzoektBUUR en geldGROENwassen zijn gekomen, en waarin steeds doen en leren hand in hand gaan.

Hoewel abstracte begrippen als transitiekunde en bewustzijnsonderzoek een belangrijk deel uitmaken van het geestesgoed en de opleidingen van de stichting, karakteriseren de experimentele praktijkprojecten zich over het algemeen juist als ‘hoe concreter hoe beter!’.

De stichting verwerft op projectbasis gelden uit fondsen of opstartsubsidies en weet vervolgens zelforganiserende principes goed in de praktijk te brengen: na de pilot gaan de projecten steeds ‘gewoon’ zelforganiserend door!

Persoonlijk contact met mensen die bekend zijn, of worden vertrouwd, is steeds de basis voor het overdragen van duurzame ideeën, tips en ervaringen. Op het moment dat bijvoorbeeld zonnepanelen door een bedrijf of instelling worden aangeboden, wekt dit eerder argwaan dan via een vertrouwd persoon. Het belang van het informele karakter – lekker vertrouwd – is daarom een van de assumpties van het onderzoek. Professionele distantie maakt plaats voor professionele betrokkenheid. “Van je goeie buur neem je wel wat aan!”

Financiering:

Financiering voor het doe- en leer onderzoek komt van Stadsdeel Amsterdam Zuidoost. Maatstaf voor het meten of de pilot succesvol is, was dat 2 van de 3 bezoekers van een buurtkamer bijeenkomst thuis minimaal 1 of meerdere maatregelen daadwerkelijk gaan toepassen. Die doelstelling wordt ruimschoots gehaald.

Er wordt momenteel gekeken door de partners of het project en het onderzoek na 1 april – einde van het project – een vervolg kan krijgen, vooral ook omdat we niet alleen incidenteel besmetten met slimme gedragstips of met meedoen in eenmalig collectief inkopen, maar nu zelfs ook met het samen in een langdurig commitment stappen, een buurtwarmtenet. We zijn ons er inmiddels van terdege van bewust dat we onze eigen besmettelijkheid niet eens meer in de hand kunnen houden…

Professionaliteit:

Het doe- en leerproject wordt geleid door dr. Anne Stijkel (PhD), i.s.m. Frank Boon (MSc). Beiden hebben daar elk 12 uur per maand voor. Daar gaan ze allebei (hoe onprofessioneel) wisselend twee- tot vijfvoudig overheen, omdat het een te leuk proces is. Dan speelt naast de professionele betrokkenheid gewoon de persoonlijke betrokkenheid op. Frank is naast co-trainer vooral ook degene die de site besmettelijk leuk vult.

De bewoners krijgen 100 Euro in waardebonnen voor een tafelsessie, maar daarvoor hebben ze eerst een training gevolgd, schrijven ze een verslag over hun bevindingen, nemen ze vragenlijsten af, wonen ze de terugkomstbijeenkomsten bij en geven ze de SLIMME markt mee vorm.

Overigens: de deelnemers aan de eerste reeksen van tafelsessies hebben allen een vragenlijst ingevuld, maar daar zijn we later mee opgehouden omdat die voor de volgende ‘schillen’ te moeilijk bleek. we hebben toen ervoor gekozen om de sessie te eindigen met een feedbackrondje: wat heb je er aan gehad, wat neem je ervan mee, en wat ga je morgen DOEN?

Aantrekkingskracht:

Het onderzoek is gestoeld op 2 theorieën.
• De eerste gaat over leiden en volgen. Leiderschap wordt vaak overschat. Je kunt nog zo’n mooie leider zijn, maar als niemand je wil volgen, dan sta je mooi alleen. The ‘first follower’ is cruciaal. Dan zijn anderen eerder geneigd om ook aan te haken.
• De tweede gaat over de belangrijkste reden waarom mensen tot actie overgaan: wanneer zij het gevoel hebben dat hun buren iets beter doen dan zij. Als mens en sociaal wezen wil je meedoen, er bij (blijven) horen.

Het hele project draait dus bovenal om aantrekken (‘magnetizing’) en niet om overtuigen.

Exploitatie:

Met een ruwe schatting zou je kunnen zeggen dat we voor het doe-deel met een aanjaagsubsidie van 10.000 Euro voor trainingen en tafelsessies voor elkaar hebben gekregen dat er voor zo’n 25.000 Euro is geïnvesteerd door buren in zonnepanelen en vloerisolatie, en dat proces stopt niet na het project. Maar ook in andere waarden dan geld zit de winst, zoals hulp bij radiatorfolie aanbrengen, samen auto’s delen, voor elkaars kinderen zorgen; zaken die de sociale cohesie bevorderen en meer een buurtgevoel geven. Voor het onderzoeksdeel van deze pilot hebben we ook zo’n 7.500 Euro ontvangen. De lessen hiervan worden voor 1 april a.s. beschreven en (uiteraard) direct open source beschikbaar gesteld.

Regio:

De scope van het project was Gaasperdam in Amsterdam Zuidoost, een wijk met 33.000 inwoners en uiteenlopende sociale achtergronden.

Het idee was dat wanneer 7 buurtbewoners ieder 7 andere buurtbewoners besmetten en die ook weer ieder 7 buurtbewoners besmetten, we binnen drie stappen (7*7*7=) 343 Gaasperdammers hebben bereikt. Dit pakte anders uit. Van de 1e 7 vielen er direct al 1 of 2 uit door ziekte of mantelzorg. Ieder zou er 7 uitnodigen, maar daarvan zegden verschillende personen af. Dan ga je al iets meer duwen en trekken, en uiteindelijk doe je het dan maar met 3 of 4 mensen. En die 4 willen niet zomaar direct al – ook niet na een training en met het vooruitzicht van een betaalde tafelsessie a 100 Euro aan waardebonnen – ook een groep van 7 mensen uitnodigen, en al zeker niet thuis. Dan maar liever in het buurthuis. Die willen eerst veel meer weten voordat ze zich ‘voor de leeuwen gooien’. Maar dan komt er ineens een Duurzaam proeven diner in november en dat geeft weer een ‘boost’ aan het project. Een project met groeistuipen dus… Zie het filmpje hierover: https://youtu.be/jEZBI2iCNAc

Het idee van besmettelijke BUURTkracht (2.0) is (straks) regelrecht elders in NL toe te passen, liefst met de komende lessen in de hand.

Energiebron en techniek:

Besmettelijke Buurtkracht komt voort uit het besmettelijke karakter van zonnepanelen dat later ook voor isolatie op bleek te gaan. Binnen het project Slim Wonen Gaasperdam gaat het inmiddels over meer dan energie opwekken en besparen en ook over op een duurzame wijze omgaan met afval, mobiliteit, voedsel en water. Besmettelijkheid blijkt dus niet zozeer over het ‘wat’ te gaan, maar veeleer over het ‘hoe’. Breng een bepaalde groep mensen bij elkaar, doe er een scheut enthousiasme bij en er gebeurt iets. Breng een willekeurige andere groep bij elkaar, breng daar diezelfde scheut enthousiasme bij en er gebeurt iets anders! Het gaat ineens over composteren, of juist over energierekeningen vergelijken, waar een ander weer van gruwt.

Die verscheidenheid aan dynamieken maakt dat er een onvoorspelbaarheid in zit die krachtig maar ook lastig kan zijn. Stel nu dat je zou zeggen: “Nee, dit project gaat puur over zonnepanelen, over eigen energie opwekken en besparen, maar niet over hoe je gezond met je eigen energie om moet gaan!” Dan sla je iets ‘vanzelfsprekends’ dood, de flow stopt en het gaat ondergronds of buiten de huiskamer verder, en jij hebt het nakijken. Die ruimte bieden, aan dat wat er vanuit de groep ‘als vanzelf’ wil ontstaan aan samen doen in duurzaamheid, daar zat en zit de kracht. Dat is mensenwerk. Dat is dan ook de uitkomst. Durf die ruimte te geven…. Vertrouw er op dat er dan mooie dingen ontstaan en dat er voldoende zelfregulerend, zelfreinigend vermogen in de samenleving zit om de juiste momenten weer de gezamenlijke focus te vinden. de liefde bedrijven is immers ook niet efficiënt. Er zit ook bij Besmettelijke BUURTkracht geen ‘moeten’ achter, maar ont-moeten in vrijheid, in plezier, over slim samen doen in verduurzamen (sociaal, ecologisch, economisch).

En daar hoort dan ook een onverwacht project bij als partici-PEER, van 1 van onze verduurzamingsambassadeurs: in 2 weken tijd 1000 gezonde volwassen perenbomen zien te verplaatsen van Vreeland naar Amsterdam, omdat ze anders door de versnipperaar gaan. Hoe een duurzame energiebron is dat? Het leidt af, en…. het leidt naar enorm veel meer plezier!

Kennisdelen:

Het uitwisselen van kennis en eigen ervaring staat aan de basis van dit doe- en leer traject. Door middel van dit onderzoek toetsen we of het op warme wijze overdragen van die kennis, ervaring en ideeën een effectieve wijze is voor het verduurzamen van een wijk.

Het besmetten van 7*7*7 was te optimistisch, we kwamen daarin verschillende drempel-overgangen tegen, bv tussen rijk en arm (niet steeds over zonnepanelen praten maar ook over gedrag en kleine aanschaf), eigenaar en huurders, culturele verschillen, maar warme overdracht en invoelingsvermogen, respectvol naast de ander gaan staan en over iemands schouder meekijken, en inspelen op wat er opkomt, zijn de belangrijkste sleutels voor resultaat. Bijna alle deelnemers hebben aangegeven thuis grote en/of kleine duurzame toepassingen te hebben gedaan of geprobeerd.

Hoewel de einddatum van het project (1 april 2015) al snel nadert, zijn zowel het doen als het leren nog in volle gang! Op zaterdag 21 maart is de SLIMME markt en dan gaat er nog veel meer besmet worden dan wij nu kunnen voorzien. Zien voelen proeven en ruiken: dat besmet pas echt! Het project kan dus in deze eindsprint nog alle kanten opgaan. Bloedspannend, vinden we zelf, en de partners met ons. Blijf onze ontwikkeling volgen op de site…

Overtuig de jury:

Van binnen uit je eigen ervaring en je enthousiasme in je eigen buurt delen en daar weer met elkaar op reflecteren, en dat dan ook nog met partners als Alliander en gemeente, maakt dit doe- en leer onderzoek niet alleen uniek, maar ook ontzettend leuk! Feedback is heel direct en iedere deelnemer die eigen buurtbewoners gaat besmetten doet het op zijn of haar eigen manier, wat voor nieuwe inzichten en nieuwe uitzichten zorgt. Daardoor ontstaat vertrouwen. Dat vertrouwen, gecombineerd met korte lijntjes tussen de partners maakt dat je – als het nodig is – heel snel op de goeie plek uitkomt. Dan kan er veel!